Όλο και πιο συχνά παρατηρούμε τα παιδιά να συμπεριφέρονται «εκρηκτικά» προς τους γονείς, τους φίλους ή και τους δασκάλους τους. Ρωτήσαμε τον Πάτροκλο Παπαδάκη, ψυχολόγο και ψυχοθεραπευτή για το φαινόμενο της βίαιης συμπεριφοράς των παιδιών και των εφήβων και για το πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε πιο αποτελεσματικά.
– Διαπιστώνει κανείς παρατηρώντας τα μικρά παιδιά ότι η βία έχει γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της έκφρασης και της ψυχαγωγίας του, πια. Ειδικά τα αγόρια, παίζουν, εκφράζονται και φέρονται, χρησιμοποιώντας «άγριες», επιθετικές κινήσεις και λεξιλόγιο. Αυτό ανησυχεί αρκετούς γονείς. Πού οφείλεται αυτό το φαινόμενο;
Η βία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης φύσης και όχι μόνο φαινόμενο της εποχής μας. Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται αύξηση της προβολής της μέσα από τα video games και τα διάφορα παιδικά προγράμματα, στοχεύοντας να «πουλήσει» περισσότερο στα παιδιά διεγείροντας την επιθετικότητά τους. Πολύ σημαντικό είναι οι γονείς να κάθονται και να παρακολουθούν με τα παιδιά τους ένα τηλεοπτικό πρόγραμμα ή ένα παιχνίδι, εξηγώντας τους την έννοια της βίας και παρέχοντας συμβουλές που θα βοηθήσουν το παιδί να μην μιμηθεί όσα βλέπει.
– Τι πρέπει να κάνει ο γονέας για να το αντιμετωπίσει; Ν’ ασχοληθεί ή όχι; Τι να πει στο παιδί του;
Το καλύτερο που ένας γονέας μπορεί να κάνει είναι να αποτελεί ο ίδιος παράδειγμα για τα παιδιά του. Να είναι ευγενής, κοινωνικός, ειρηνικός και να προάγει τον διάλογο στις παρατηρήσεις του προς το παιδί. Ένας μόνιμα θυμωμένος και απορριπτικός γονέας-πρότυπο, που μαλώνει με τους γείτονες ή τους υπόλοιπους οδηγούς και μπορεί να ασκεί βία σωματική, λεκτική ή συναισθηματική στα παιδιά του θα κάνει το παιδί του επιθετικό, είτε προς τους άλλους, είτε προς τον εαυτό του.
– Πώς να συμπεριφερθεί ο γονέας όταν το παιδί του επιτίθεται σε άλλα παιδιά;
Να του μιλήσει και να του εξηγήσει, ξανά και ξανά αν χρειαστεί. Να βρει τρόπους να το προσεγγίσει και να καταλάβει που οφείλεται αυτή η επιθετική συμπεριφορά. Ειδικά όταν το παιδί επιδίδεται σε bullying (σε πράξεις βίας και εκφοβισμού άλλων παιδιών δηλαδή) οι γονείς πρέπει να ψάξουν τα βαθύτερα αίτια αυτού, που μπορεί να φτάνουν στην χαμηλή αυτοπεποίθηση που μπορεί να έχει και την ανάγκη του για υπεροχή, στην ανασφάλεια και την πιθανότητα ύπαρξης ενδοοικογενειακής βίας ή χαοτικού οικογενειακού περιβάλλοντος.
– Παιδικές τηλεοπτικές σειρές, παιχνίδια τύπου PS, καθώς και ταινίες, προβάλλουν τη βία. Πώς μπορεί ο γονέας να ελέγξει τις προσλαμβάνουσες τέτοιου τύπου που έχει το παιδί; Πρέπει να τις ελέγξει;
Ασφαλώς και πρέπει οι γονείς να ασκούν έλεγχο και εποπτεία σε παιχνίδια και παιδικά προγράμματα. Τα video games και τα παιδικά προγράμματα βοηθούν στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού, καθώς και στην βελτίωση των γνωστικών ικανοτήτων τους. Τα παιχνίδια και τα προγράμματα όμως που έχουν βίαιο και επιθετικό περιεχόμενο αμοίβουν την βίαιη συμπεριφορά, δίνουν την δυνατότητα επανάληψης αυτής χωρίς συνέπειες, ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν τα παιδιά να λειτουργούν χωρίς συναίσθημα σε τέτοιες καταστάσεις και τα εμπλέκουν ενεργά σε αυτή. Καλό είναι οι γονείς να ελέγχουν την απαραίτητη σηματοδότηση που κάθε video game έχει για την ύπαρξη βίας σε αυτό και να είναι επιλεκτοί και κυρίως παρόντες στην παρακολούθηση παιδικών προγραμμάτων.
– Τι κάνουμε όταν το παιδί μας «έλκεται» από τέτοιου είδους παρέες; δηλαδή θέλει να κάνει παρέα με παιδιά βίαια, γιατί τα θαυμάζει ή αισθάνεται έτσι ότι ανήκει σε μια «ξεχωριστή» συντροφιά που κερδίζει έστω και αρνητικά, το ενδιαφέρον;
Αυτό ίσως υποδεικνύει την έλλειψη ενδιαφέροντος από τους γονείς ή την ανάγκη των παιδιών να νιώσουν σημαντικά. Οι γονείς πρέπει να προσεγγίσουν τα παιδιά τους αλλάζοντας οι ίδιοι συμπεριφορά και δείχνοντας κατανόηση, φροντίδα και ενδιαφέρον. Δεν θα περιμένουν το παιδί να αλλάξει, αλλά οι ίδιοι για να το καταλάβουν και να το βοηθήσουν. Οι ενδοοικογενειακές διαμάχες, η έλλειψη ορίων και οι χαλαροί οικογενειακοί δεσμοί μπορεί να ωθήσουν τα παιδιά ευκολότερα σε τέτοιες παρέες.
– Να ανησυχεί ο γονέας ότι ένα «βίαιο» παιδί, μπορεί να γίνει ένας βίαιος, παραβατικός έφηβος;
Ένα βίαιο παιδί δεν εξελίσσεται πάντα σε έναν βίαιο και παραβατικό έφηβο. Δεν μπορεί όμως να μην ανησυχήσει τους γονείς, αφού υποδεικνύει ότι κάποιο πρόβλημα υπάρχει ήδη στην οικογένεια και όχι μόνο στο παιδί, που αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα θα οδηγήσει σε απομόνωση του εφήβου και ίσως και παραβατική συμπεριφορά.
– Ποιο είναι το προφίλ του έφηβου παραβάτη; Πώς έχει επηρεαστεί στην παιδική του ηλικία ώστε να καταλήξει περιθωριακός;
Ο εφηβος παραβάτης συνήθως έχει την ανάγκη να ακουστεί και η βία είναι ένας τρόπος να στρέψει την προσοχή των άλλων πάνω του. Θέλει να αποδείξει ότι είναι ισχυρός και αυτή η υπεροχή ενισχύεται εύκολα από βίαιες συμπεριφορές ή από την άσκηση εκφοβισμού. Συχνά αυτό φέρνει κοινωνική αποδοχή και «θαυμασμό» από παρέες συνομιλήκων που τον αποδέχονται ευκολότερα έτσι καλύπτοντας ίσως και ένα αδιάφορο ή απορριπτικό οικογενειακό περιβάλλον. Συνήθως ένας παραβατικός έφηβος είναι αντιδραστικός στους κανόνες και δεν σέβεται τους εκπαιδευτικούς ή τον σχολικό χώρο.
Το οικογενειακό περιβάλλον μπορεί να είναι αυταρχικό και καταπιεστικό, να θέτει σκληρές τιμωρίες και να είναι αυστηρό και άκαμπτο. Συχνά και το ακριβώς αντίστροφο επιδρά με παρόμοιο τρόπο, όταν πρόκειται για γονείς αδιάφορους, αδύναμους να οριοθετήσουν, απορριπτικούς και χωρίς κατανόηση.
Η ενδοοικογενειακή βία, σωματική ή μη και η εγκληματικότητα αποτελούν τους ισχυρότερους παράγοντες που δρουν στην ανάπτυξη παραβατικής συμπεριφοράς στους εφήβους. Άλλωστε, η βία γεννά βία.
Πάτροκλος Παπαδάκης, ψυχολόγος, ψυχοθεραπευτής
Ελ. Βενιζέλου 138, (πρώην Θησέως) 17676 Καλλιθέα – Αττική.
Γραφ. : +30 2109564594
Κιν. : +30 6944972063
contact@psychologos-papadakis.gr
http://www.psychologos-papadakis.gr/
